CORNELIUS NEPOS, VIES DES GRANDS CAPITAINES, ATTICUS, CHAP. V
CORNELIUS NEPOS, VIES DES GRANDS CAPITAINES, ATTICUS, CHAP. V
Habebat auunculum Q- Caecilium, equitem Romanum, familiarem L- Luculli, diuitem, difficillima natura. Cuius sic asperitatem ueritus est, ut, quem nemo ferre posset, huius sine offensione ad summam senectutem retinuerit beneuolentiam. Quo facto tulit pietatis fructum. Caecilius enim moriens testamento adoptauit eum heredemque fecit ex dodrante; ex qua hereditate accepit circiter centies sestertium. Erat nupta soror Attici Q- Tullio Ciceroni, easque nuptias M- Cicero conciliarat, cum quo a condiscipulatu uiuebat coniunctissime, multo etiam familiarius quam cum Quinto, ut iudicari possit plus in amicitia ualere similitudinem morum quam affinitatem. Utebatur autem intime Q- Hortensio, qui his temporibus principatum eloquentiae tenebat, ut intellegi non posset, uter eum plus diligeret, Cicero an Hortensius, et, id quod erat difficillimum, efficiebat, ut, inter quos tantae laudis esset aemulatio, nulla intercederet obtrectatio essetque talium uirorum copula. |
Atticus avait pour oncle maternel Quintus Cécilius, chevalier romain ami de Lucius Lucullus, riche, d’un naturel très difficile, qu’il ménagea si respectueusement que, sans lui donner jamais de mécontentement, il conserva jusqu’à sa dernière vieillesse la bienveillance d’un homme que personne ne pouvait supporter. Par cette conduite, il recueillit le fruit de sa piété. Car Cécilius, en mourant, Ie fit son héritier pour les trois quarts de son bien : héritage dont il retira environ dix millions de sesterces. La soeur d’Atticus était mariée à Q. Tullius Cicéron ; et ce mariage avait été traité par Marcus Cicéron, avec lequel il vivait dans une amitié très étroite, depuis qu’ils avaient été condisciples, et même beaucoup plus familièrement qu’avec Quintus : d’où l’on peut juger qu’en fait d’amitié, la ressemblance des moeurs a plus de force que l’affinité. Il était encore intimement lié avec Quintus Hortensius, qui, dans ces temps- là, occupait le premier rang pour l’éloquence, de manière qu’on ne pouvait distinguer qui le chérissait le plus, de Cicéron ou d’Hortensius. Il vint à bout d’une chose plus difficile encore : c’est qu’aucun sentiment de jalousie ne vint jamais diviser ces deux grands rivaux de gloire, et qu’il fut lui-même le lien qui unit de tels hommes. |
V. Habebat avunculum | V. Il avait pour oncle |
Q. Caecilium, | Q. Cécilius, |
equitem Romanum, | chevalier romain, |
familiarem L. Luculli, | ami de L. Lucullus, |
divitem, | riche, |
natura difficillima. | d'un caractère très-difficile. |
Cujus | Duquel |
veritus est asperitatem | il respecta l'âpreté |
sic ut, | de-telle-sorte que, |
quum nemo | tandis que personne |
posset ferre, | ne pouvait la supporter, |
retinuerit sine offensione | il conserva sans lui donner de déplaisir |
benevolentiam hujus | la bienveillance de celui-ci |
ad summam senectutem. | jusqu'à l'extrême vieillesse. |
Quo facto | Pour lequel fait |
tulit fructum pietatis : | il remporta le fruit de sa piété : |
Caecilius enim moriens | en effet Cécilius en mourant |
adoptavit cum testamento | adopta lui par testament |
fecitque heredem | et le fit héritier |
ex dodrante. | pour les trois-quarts. |
Ex qua hereditate | Duquel héritage |
accepit circiter | il reçut environ |
centies | cent-fois cent milliers (dix millions) |
sestertium. | de sesterces. |
Soror Attici nupta erat | La sœur d'Atticus s'était mariée |
Q. Tullio Ciceroni ; | à Q. Tullius Cicéron ; |
Marcusque Cicero | et Marcus Cicéron |
conciliarat eas nuptias, | avait arrangé ce mariage, |
cum quo vivebat | Cicéron avec qui il vivait |
a condiscipulatu | depuis leur camaraderie-d'études |
conjunctissime, | dans-une-union-très-étroite, |
etiam multo familiarius | et même plus familièrement |
quam cum Quinto ; | qu'avec Quintus ; |
ut possit judicari | de-sorte-qu'il peut être jugé (on peut voir) |
similitudinem morum | la ressemblance de mœurs |
valere in amicitia | avoir-de-l'influence en amitié |
plus quam affinitatem. | plus que la parenté-par-alliance. |
Utebatur autem intime | D'autre-part il était-en-relations intimement |
Q. Hortensio, | avec Q. Hortensius, |
qui iis temporibus | qui en ces temps-là |
tenebat principatum | occupait le premier-rang |
eloquentiae, | de l'éloquence, |
ut non posset intelligi | au point qu'il n'aurait pu être reconnu |
uter diligeret eum plus, | lequel chérissait lui davantage, |
Cicero an Hortensius ; | Cicéron ou Hortensius ; |
et efficiebat id, | et il produisait ceci, |
quod erat difficillimum, | qui était très-difficile, |
ut nulla obtrectatio | qu'aucune jalousie |
intercederet | ne venait-à-la-traverse |
inter quos | entre des hommes entre lesquels |
esset tan a aemulatio laudis, | il y avait une si-grande rivalité de gloire, |
essetque copula | et qu'il était le lien |
talium virorum. | de tels (si grands) hommes. |